Μονοπάτια του Αποκόρωνα (Διαδρομή 12)
Διαδρομή 12: Ο δρόμος των βοσκών
Ασή Γωνιά - Χαϊνόσπηλιος - Χαβίδη Πόρος - Τίμιος Σταυρός
Συνολικό μήκος : 8,4 χλμ, εκτιμώμενος χρόνος 3ω 25΄
Η Διαδρομή 12 συνδέει την Ασή Γωνιά με σημεία ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς και ιστορικής αξίας στα νότια του χωριού, ενώ διέρχεται από προστατευόμενη περιοχή του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου Natura 2000, όπου απαντώνται 19 τύποι οικοτόπων και ο δίκταμος (Origanum dictamnus), ενδημικό είδος φρύγανου της Κρήτης που απαντάται σε ορεινές περιοχές με υψόμετρο έως 1.600 μέτρα. Όπως και η Διαδρομή 11, η Διαδρομή 12 ξεκινάει από την κεντρική πλατεία της Ασή Γωνιάς, όπου βρίσκεται ένα μνημείο αφιερωμένο στους αγώνες των Κρητών για την ελευθερία και οι προτομές των Παύλου Γύπαρη, Στυλιανού Κοκκινάκη και Μιχαήλ Μελαδάκη, οι οποίοι κατάγονταν από εδώ και διακρίθηκαν για την εθνική τους δράση εντός και εκτός Κρήτης.
Από την πλατεία αυτή κινηθείτε νότια για περίπου 70 μέτρα και στη συνέχεια στρίψτε αριστερά, κατηφορίζοντας προς το ρέμα νότια του χωριού. Το μονοπάτι διασχίζει το ρέμα αυτό και μετά από 700 μέτρα συναντάει και πάλι τον δρόμο («απέναντι» από το χωριό), όπου στρίβετε αρχικά δεξιά (νοτιοδυτικά) και μετά από 150 μέτρα αριστερά (νότια) στον μυχό της πρώτης στροφής και ακολουθείτε ένα μονοπάτι που οδηγεί στα ενδότερα μιας χαράδρας, δυτικά του δρόμου προς Καλλικράτη. Σε ένα απόκρημνο σημείο κοντά στο νότιο άκρο της χαράδρας αυτής βρίσκεται ο Χαϊνόσπηλιος, το σπήλαιο των χαΐνηδων (δηλαδή των ανταρτών), όπου τον Δεκέμβριο του 1868 τα μέλη της Προσωρινής Επαναστατικής Κυβέρνησης της Κρήτης εξέδωσαν ψήφισμα με τίτλο «Ένωση ή Θάνατος».
Ανηφορίζοντας από εδώ συναντάτε ξανά τον δρόμο μετά από 200 μέτρα, κοντά στο σημείο όπου παλιά βρισκόταν ο κουλές της Ασή Γωνιάς, ένας από τους εκατοντάδες πύργους που έχτισαν οι Οθωμανοί μετά την επανάσταση του 1866, προκειμένου να ελέγξουν τα ορεινά της Κρήτης. Από εδώ η σήμανση σας οδηγεί νοτιοδυτικά κοντά ή πάνω στον δρόμο, τον οποίο αφήνετε μετά από περίπου 400 μέτρα και συνεχίζετε να ανηφορίζετε. Σε απόσταση μισού χιλιομέτρου από το μονοπάτι, στην τοποθεσία Βουρβουρές, βρίσκεται το παλιό σπίτι του συνταγματάρχη Ανδρέα Παπαδάκη, ο οποίος υπήρξε ηγετικό στέλεχος της «Ανωτάτης Επιτροπής Αγώνος Κρήτης» (ΑΕΑΚ), της πρώτης ένοπλης αντιστασιακής οργάνωσης στην Κρήτη. Εδώ εγκαταστάθηκε ο πρώτος βρετανικός ασύρματος το φθινόπωρο του 1941, μέσω του οποίου η ΑΕΑΚ μετέφερε πολύτιμες πληροφορίες για τις θέσεις και κινήσεις των Γερμανών στο Στρατηγείο Μέσης Ανατολής στο Κάιρο.
Στη συνέχεια το μονοπάτι οδηγεί στη θέση Χαβίδη Πόρος και στη γραφική εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, πλάι στην οποία υπάρχει ένα καλοδιατηρημένο μιτάτο και λίγο παραπάνω άλλη μία εκκλησία, αφιερωμένη στο Άγιο Πνεύμα. Από την εκκλησία αυτή κινηθείτε βορειοδυτικά και στη συνέχεια βορειοανατολικά κατά μήκος της κορυφογραμμής για περίπου 1,2 χλμ, όπου θα βρείτε άλλο ένα όμορφο ξωκλήσι, αφιερωμένο στον Τίμιο Σταυρό, με εξαιρετική θέα προς την Ασή Γωνιά και το όρος Ομανιτέ από πάνω της. Από εδώ κατηφορίστε προσεκτικά από τη βόρεια πλευρά του υψώματος, προκειμένου να βγείτε σε ένα ρέμα που οδηγεί σε χωματόδρομο, ο οποίος μεγαλώνει σε δρόμο πιο κάτω και σας οδηγεί στην κεντρική πλατεία της Ασή Γωνιάς, απ’ όπου ξεκινήσατε.
Ανάλογα με την εποχή που θα επισκεφθείτε το χωριό, αξίζει να επισκεφθείτε την εκκλησία του Άη Γιώργη του Γαλατά, όπου λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο στη γιορτή του Αγίου Γεωργίου (23 Απριλίου) το ομώνυμο έθιμο. Την ημέρα αυτή οι βοσκοί του χωριού φέρνουν τα αιγοπρόβατά τους στην εκκλησία, όπου τα ζώα μαντρώνονται και αρμέγονται ένα-ένα, ενώ στη συνέχεια το κοπάδι ευλογείται από ιερέα. Στη συνέχεια το γάλα μοιράζεται στους παρευρισκόμενους -κάτοικους ή επισκέπτες- βρασμένο ή κρύο, ενώ παράλληλα κοπέλες του χωριού ντυμένες με παραδοσιακές φορεσιές προσφέρουν κρητικά παξιμάδια και τυρί. Μην το χάσετε αν είστε κάπου κοντά!
Πηγή: Δήμος Αποκόρωνα (2022)