Μονοπάτια του Αποκόρωνα (Διαδρομή 1)
ΔΙΑΔΡΟΜΗ 1 Άπτερα, μεταξύ νερού κι αέρα
Καλάμι - Φρούριο Ιτζεδίν - Κυανή Ακτή - Πηγές Βλυχάδας - Πλατανάκια - Νερόμυλος Καλογέρων - Στύλος - Παναγία Ζερβιώτισσα - Θολωτός τάφος Αζωγυρέ - Απτέρα - Πύργος Σούμπαση
Συνολικό μήκος διαδρομής : 12,8 χλμ, εκτιμώμενος χρόνος 4ω 15΄
Μέρος Α: 7,5 χλμ, εκτιμώμενος χρόνος 2ω 25΄
Καλάμι - Φρούριο Ιτζεδίν - Κυανή Ακτή - Πηγές Βλυχάδας - Πλατανάκια - Νερόμυλος Καλογέρων - Στύλος
Η διαδρομή αυτή αποτελεί μία από τις δύο συνδετικές διαδρομές μεταξύ των Δήμων Χανίων και Αποκορώνου και διέρχεται από σημαντικά μνημεία, συνδυάζοντας την επαφή με την ιστορία και τον πολιτισμό με τις εναλλαγές του φυσικού τοπίου. Το σημείο έναρξης της διαδρομής αυτής είναι ο οικισμός Καλάμι στο δυτικό άκρο της άλλοτε επαρχίας Αποκορώνου, ο οποίος υπάγεται από το 2010 στον Δήμο Χανίων (Δ.Ε. Σούδας). Στο ύψωμα ανατολικά του οικισμού χτίστηκε επί Ρεούφ πασά στις αρχές της δεκαετίας του 1870 το Φρούριο Ιτζεδίν, το οποίο πήρε το όνομά του από τον πρίγκιπα Γιουσούφ Ιζεντίν εφέντη, τον μεγαλύτερο γιο του σουλτάνου Αβδούλ Αζίζ. Το μονοπάτι περνάει νότια του φρουρίου Ιτζεδίν και συναντά τη διασταύρωση της παλιάς εθνικής οδού μετά από 0,4 χλμ. Από εδώ, στρίψτε αριστερά (ανατολικά) προς την Κυανή Ακτή, μία από τις μεγαλύτερες και πιο καθαρές ακτές του Αποκόρωνα, όπου θα φτάσετε μετά από 800 μέτρα.
Συνεχίζοντας παράλληλα με την ακτή (προς τα ανατολικά), θα περάσετε πάνω από μία γέφυρα, κάτω από την οποία κυλάει ο ποταμός Κοιλιάρης και λίγα μέτρα παρακάτω εκβάλλει στον Κόλπο της Σούδας. Περίπου 200 μέτρα μετά τη γέφυρα, στρίψτε δεξιά (νοτιοδυτικά) στον πρώτο δρόμο που θα συναντήσετε και ξανά δεξιά (δυτικά) στην παλιά εθνική οδό, 400 μέτρα παρακάτω. Ακολουθήστε αυτόν τον δρόμο μέχρι την επόμενη γέφυρα, περάστε την και στρίψτε αμέσως μετά αριστερά (δυτικά), ακολουθώντας έναν μικρό χωματόδρομο κατά μήκος της δυτικής όχθης του ποταμού Κοιλιάρη προς τον Στύλο (θα πρέπει να περπατάτε ανάποδα σε σχέση με τη φορά του νερού). Η διαδρομή από εδώ μέχρι τα Πλατανάκια και την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Ριγολόγου έχει μήκος 2,3 χλμ και κατά μήκος της θα βρείτε δύο χώρους ανάπαυσης και ισάριθμες πηγές με φρέσκο, καθαρό νερό για ανεφοδιασμό.
Από τα Πλατανάκια ακολουθήστε και πάλι το ποτάμι (νότια) προς την ενδοχώρα, περνώντας κοντά (αλλά όχι πάνω) από μια παλιά γέφυρα και συνεχίστε ευθεία στην επόμενη διασταύρωση σχήματος Ψ (ανάλογα με την εποχή μπορεί να περνάει νερό πάνω από τον δρόμο, οπότε περάστε προσεκτικά). Περίπου 300 μέτρα πιο κάτω στρίψτε αριστερά και αναζητήστε τον παλιό βενετικό Νερόμυλο του Στύλου, επίσης γνωστό ως Μύλο των Καλογέρων. Από εδώ ακολουθήστε τη σηματοδότηση προς τον Στύλο, ο οποίος απέχει μόλις 1,5 χλμ (προς τα νοτιοδυτικά). Στη βόρεια είσοδο του χωριού θα βρείτε έναν δίκλιτο ναό του 13ου αιώνα αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο και τον Άγιο Νικόλαο, μέσα στον οποίο ανασκαφές αποκάλυψαν τα λείψανα ενός παλιότερου ναού του 7ου ή 8ου αιώνα. Συνεχίζοντας προς το κέντρο του χωριού θα συναντήσετε τις διάσημες πηγές του Στύλου, όπου μπορείτε να ξεκουραστείτε ή ανεφοδιαστείτε και συνεχίσετε στο Μέρος Β της Διαδρομής 1, με τελικό προορισμό την αρχαία Άπτερα ή Απτέρα.
Μέρος Β: 5,3 χλμ, εκτιμώμενος χρόνος 1ω 50΄
Στύλος - Παναγία Ζερβιώτισσα - Θολωτός τάφος Αζωγυρέ - Απτέρα - Πύργος Σούμπαση
Με αφετηρία τον Στύλο (ή συνεχίζοντας από το μέρος Α) κινηθείτε προς τα βόρεια κατά μήκος του δρόμου προς Άπτερα - Μεγάλα Χωράφια. Περίπου 450 μέτρα μετά το εργοστάσιο της ΕΤ.ΑΝ.ΑΠ και την εκκλησία των Αγίων Ιωάννη του Θεολόγου και Αγίου Νικολάου (αριστερά όπως βγαίνετε από το χωριό), στρίψτε δεξιά (βορειοανατολικά) σε έναν χωματόδρομο. Περπατώντας σε αυτόν θα συναντήσετε 270 μέτρα πιο πάνω μια διχάλα, ακολουθήστε τον αριστερό κλάδο, διασχίστε το ρέμα και συνεχίστε ευθεία στο επόμενο σταυροδρόμι. Περίπου 400 μέτρα πιο πάνω στρίψτε δεξιά (ανατολικά), προκειμένου να επισκεφθείτε την εκκλησία της Παναγίας της Ζερβιώτισσας, η οποία ονομάστηκε έτσι επειδή η Παναγία εικονίζεται να κρατάει τον Χριστό από την αριστερή πλευρά. Χτίστηκε τον 10ο αιώνα και είναι επίσης γνωστή ως Μοναστήρα, λόγω του εντυπωσιακού μεγέθους της.
Επιστρέψτε στο κυρίως μονοπάτι από τον ίδιο δρόμο (200 μέτρα) και στρίψτε δεξιά (βόρεια) προς την Άπτερα. Όταν συναντήσετε ξανά τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο διασχίστε τον και συνεχίστε απέναντι σε έναν παρακαμπτήριο χωματόδρομο (για 140 μέτρα), στρίβοντας αριστερά (βόρεια) στο τέλος του. Περίπου 140 μέτρα πιο πάνω στρίψτε δεξιά σε μία ακόμα παράκαμψη, προκειμένου να επισκεφθείτε έναν μινωικό θολωτό τάφο στη θέση Αζωγυρέ(ς). Ανασκαφές που έγιναν στο ύψωμα ανατολικότερα αποκάλυψαν τα κατάλοιπα ενός οικισμού που χτίστηκε εδώ για να επιβλέπει και ελέγχει τη δυτική πλευρά της κοιλάδας του Κοιλιάρη, αλλά εγκαταλείφθηκε κατά την Υστερομινωική περίοδο (1560-1050 π.Χ.).
Επιστρέψτε στον δρόμο και στρίψτε δεξιά (ανατολικά) μισό χιλιόμετρο πιο πάνω, ακολουθώντας έναν χωματόδρομο που στενεύει 800 μέτρα πιο πάνω (κοντά σε μια στάνη) σε μονοπάτι. Το μονοπάτι αυτό έχει μήκος 1 περίπου χλμ και οδηγεί στη νότια πύλη της αρχαίας πόλης Άπτερα ή Απτέρα, η οποία ιδρύθηκε κατά την ύστερη Γεωμετρική εποχή (760-700 π.Χ.) και άκμασε κατά τους Κλασικούς και Ελληνιστικούς χρόνους. Στα βορειοδυτικά της πύλης και εντός του αρχαιολογικού χώρου βρίσκεται το αρχαίο θέατρο, μία ρωμαϊκή έπαυλη και η μικρή μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου (η είσοδος είναι από τη βόρεια πλευρά), αλλά η σήμανση θα σας κατευθύνει δεξιά (βορειοανατολικά), κατά μήκος του νότιου τείχους της αρχαίας πόλης (από τη μέσα πλευρά). Συνεχίζοντας πάνω στο σηματοδοτημένο μονοπάτι θα συναντήσετε ένα μιτάτο και ίχνη οχυρώσεων, ενώ 1,2 χλμ πιο πάνω θα φτάσετε στον Πύργο του Σούμπαση, o οποίος χτίστηκε κατά την ύστερη οθωμανική περίοδο για να ενισχύσει την άμυνα της περιοχής, λειτουργώντας σε συνδυασμό με το φρούριο Ιτζεδίν στα βόρεια και το οχυρό της νήσου Σούδας (και τα δύο ορατά από τον πύργο). Εδώ τελειώνει η Διαδρομή 1, ανταμείβοντας τον πεζοπόρο με μια εντυπωσιακή θέα που καλύπτει όλο τον Κόλπο της Σούδας, το Ακρωτήρι και το μεγαλύτερο μέρος του Αποκόρωνα, με την Δραπανοκεφάλα να επικρατεί στον ορίζοντα στα ανατολικά και τα Λευκά Όρη στα νότια και νοτιοανατολικά.
Πηγή: Δήμος Αποκόρωνα (2022)